Pd ve Hg mesafe ölçümleri verteks mesafesi

 

Gözlük Camların Çerçeveye Tespit Yöntemleri

Gözde prizmatik etki istenmiyorsa, gözlük camları kullanıcının Pd mesafesine, çerçeve boyutlarına bağlı olarak, yatay ve dikey yönde desantre edilerek optik merkezden bakması temin edilmelidir.

KUTULAMA YÖNTEMİ (BOXING METHOD)

1962'den önce, imalatçılar arasında çerçeve ve lensin ölçümü için çok az sayıda standart mevcut bulunmaktaydı. Gözlükçülüğe ait gereçler üzerinde çeşitli karmaşalar oldukça yaygındı. Bazen imalatçılar tarafından çatışmalara neden olan ölçüler ve boyutlar kullanılmaktaydı. Nihayet 1 Ocak 1962'de ABD' de Optik Gereçler imalatçıları Birliği tarafından çerçeve ve lens ölçümleri için kutulama sistemi (boxing method) kabul edilmiştir. Bu tarihten itibaren optik imalatçıları birliğinin bütün üyelerince ve üye olmayan mahalli imalatçıların çoğu tarafından kutulama sistemi esas alınmıştır ve ölçümler bu sistemi göre yapılmaya başlanmıştır. Aslında kutulama sistemi yeni bir sistem olmayıp bazı imalatçılar bunu yıllardan beri kullanmaktaydı ve birçok laboratuvar teknisyenleri ile doktorlar tarafından bu sistem bilinmekteydi. Ancak 1 Ocak 1962 den sonra kutulama sistemi OMA' nın (Optical Manufactures Association)- (Optik İmalatçılar Birliği) bütün yeni gözlük çerçeveleri için Standard ölçme sistemi olarak resmen kabul edilmiştir.

Çerçevenin yatay ve dikey çizgilerle hayali olarak sarmalanması esasına dayanır.

1. A-boyutu Göz ölçüsü: Dikey çizgiler arası dikdörtgenin yatay genişliğidir. Yatay mesafenin en geniş olduğu noktalar arasındaki mesafe, gözlük halkası içindeki gizli "pah payını" ihtiva eder.

2. B Boyutu: Yatay çizgiler arasındaki mesafedir. Göz halkasının en yüksek noktası ile en alçak noktasına olan dikey mesafedir. Bu ölçüye göz halkasının tepesi ile tabanı arasındaki pah payı ilave edilecektir.

3. Lensler Arası Mesafe: (DBL): Sağ cam ile sol cam arasında köprünün en dar noktasındaki yatay genişliktir.

4. Kesilmemiş gerekli gözlük camı boyutu (ED): Kesilmemiş gerekli gözlük camının boyutunu bulmakta kullanılır. Optik merkezden en uzak noktaya kadar olan uzaklığın iki katıdır.

5. Geometrik Merkezler Arası Mesafe -Çerçeve PD'si: Pupillalar arası mesafe Pd ile Çerçevenin geometrik merkezleri arasındaki mesafe PD ile gösterilir.

6. Veri hattı: Geometrik yatay eksen

YÜZE AİT ÖLÇÜLER

Gözlük camları çerçeveye tespit edilirken, kullanıcının optik merkezden bakması temin edilmelidir. Bu sebeple de iki gözün görme eksenleri arasındaki açıklığı bilmek gerekir. Bu aralığa pupillalar arası mesafe inter pupiller açıklık Pd pupillary distance denir. Pd PE sembolleri ile reçetelerde gösterilir.(Yüze ait ölçüler için ünite 21'e bakınız) Yatay ve dikey merkezleme yapılmadan, gözlük kullanıcı optik merkezin uzağından bakıyorsa, göz, göze gelen ışın doğrultusunda imaj algılaması yapacağı için prizmatik etki meydana gelir. Bakılan objeyi farklı yönde, prizmanın tepesine doğru kaymış olarak algılar. Bu durum da gözün yorulmasına, gözlüğü kullanamama, bas ağrısı ve benzeri sonuçların ortaya çıkmasına neden olacaktır. Bu nedenle istenmeyen prizmatik etkiden gözleri korumak için gözlük camları yatay ve dikey yönde desantre edilerek kullanıcının optik merkezden bakmasının temin edilmesi gerekir. Desantrasyon, camın optik merkezinin geometrik merkezden çerçeve boyutlarına ve kullanıcının Pd mesafesine göre uzaklaştırma işlemidir. Desantrasyon, gözü istenmeyen prizmatik etkiden korumak ya da istenen prizmatik etki yaratmak için yapılır. Lensler kullanıcının optik merkezden bakacak şekilde gözün önüne tespit edilmişse kişi baktığı objenin imajını gerçek yerinde algılar.

YATAY MERKEZLEME

Desantrasyon camın optik merkezinin geometrik merkezden, çerçeve boyutlarına ve hasta pd'sine göre yatay eksende uzaklaştırılması işlemidir. Desantrasyon gözü istenmeyen prizmatik etkiden korumak ya da istenen prizmatik etkiyi sağlamak için yapılır.

Örnek :

A: 60 mm (çerçevenin ölçüsü - A boyutu)

DBL: 14 mm (Lensler arası mesafe)

ED: 56 mm (Efektif çap)

Kullanıcı Pd'si: 66 mm

Gözün prizmatik etkiden korunması için gerekli yatay desantrasyon miktarı ve minimum kesilmemiş cam çapı ihtiyacı MBS) (Minimum blank size) nedir?

Sağ ve sol lenslerin optik merkezi, çerçevenin geometrik merkezinden 4'er mm içeri desantre edilir. R (in) 4 mm, L (in) 4mm şeklinde ifade edilir.

MBS = ED + (toplam desantrasyon) + 2 mm (tıraşlama avansı)

TOPLAM DESANTRASYON = (A+DBL) - Pd = (56+16) - 64 = 8 mm

MBS = 56 + 8 + 2 = 66 mm

Prizmatik etki meydana gelmemesi için 66mm lens gereklidir.

Not: Eğer Pd değerleri her göz için ayrı verilmişse o zaman PdR ve PdL değerleriyle ayrı ayrı işlem yapılması gerekir.

[(A + DBL) / 2] - PdR ve [(A + DBL) / 2] - PdL

Sonuç pozitif çıkarsa, camın optik merkezi nazala; negatif çıkarsa, temporale doğru (çıkan değer kadar) kaydırılır.

DİKEY MERKEZLEME

Yatay desantrasyon gözü prizmatik etkiden korumak için tek basına yeterli değildir. Gözlük camlarının optik merkezinin bir de dikey yönde desantrasyonu gerekir. Modern çerçevelerin alt kenarları yanaklara doğru eğimli imal edilirler. Gözlük camlarının bu biçimdeki pozisyonu gözlüğün yüz hatlarına daha yakın olmasını sağlar. Yüzün dikey düzlemi ile çerçevenin bu pozisyonu arasındaki açıya PANTOSKOPİK ACI (PANTOSCOPIC ANGLE - FRAME TILT) denir. Bu açı gözlükçülükte camların çerçeve tespitinde çok önemlidir ve ortalama 8° dir. Göz küresi içinde bütün diğer noktaların etrafında döndüğü kabul edilen bir rotasyon merkezi vardır.

Gözün ana bakış (primer bakış) doğrusu ile yakın bakış doğrusu arasında 5° ile 10° bir açı vardır. İşte rotasyon merkezi istemi sonucu ortaya çıkan pantoskopik açı ile dikey merkezleme doğrudan ilgilidir.

çerçevede x gibi bir pantoskopik açı varsa; camın optik merkezi primer-ana bakış görme noktasının altında "d" gibi bir noktaya desantre edilir. Bu işlemle vertikal santrasyon (dikey merkezleme) gerekleri sağlanmış olur.

Çerçevede 8°lik bir pantoskopik açı varsa dikey merkezleme desantrasyon miktarı şu şekilde hesap edilir.

d = 0.5 ∞

d = 0.5 mm.8°

d = 4 mm

Örnek :

A: 52 mm

PdR: 31 m

Hg: 29 mm (montaj yüksekliği)

DBL: 14 mm

PdL: 29 mm

B: 40 mm

ED: 54 mm

Yatay des.R = [(52 + 14) / 2] - 31 Yatay des.R = 2 mm

Yatay des.L = [(52 + 14) / 2] - 29 Yatay des.L = 4 mm

MBS = 54 + 4 + 2 + 2

MBS = 62 mm

Hg - 4 = 29 - 4 = 25 mm

Hg - B / 2 = 25 - 40 / 2 = 5 mm

• Sonuç (+) çıktığı için lens merkezi datum hattından yukarıya doğru desantre edilir. Örnek problemde datum hattı 20 mm'dir. Optik merkez 5 mm daha yukarı alınır.

• Sonuç: Eğer reçete prizma içermiyorsa gözü prizmadan korumak esastır. Gözlük camları yatay ve dikey yönde desantre edilerek kullanıcının optik merkezden bakması sağlanmalıdır.

Özetle;

Gözde prizmatik etki istenmiyorsa, gözlük camları, kullanıcının Pd mesafesine, çerçeve boyutlarına bağlı olarak, yatay ve dikey yönde desantre edilerek optik merkezden bakması temin edilmelidir.

Kutulama yöntemi, çerçevenin yatay ve dikey çizgilerle hayali olarak sarmalanması esasına dayanır.

Desantrasyon camın optik merkezinin geometrik merkezden, çerçeve boyutlarına ve kullanıcı pd'sine göre uzaklaştırılması işlemidir. Desantrasyon gözü istenmeyen prizmatik etkiden korumak ya da istenen prizmatik etkiyi sağlamak için yapılır.

Yatay desantrasyon gözü prizmatik etkiden korumak için tek basına yeterli değildir. Gözlük camlarının optik merkezinin bir de dikey yönde desantrasyonu gerekir.

Çerçevede ∞ gibi bir pantoskopik açı varsa; camın optik merkezi primer-ana bakış görme noktasının altında "d" gibi bir noktaya desantre edilir. Bu işlemle vertikal santrasyon (dikey merkezleme) un gerekleri karşılanmış olur.

Eğer reçete prizma içermiyorsa gözü prizmadan korumak esastır.

Verteks Mesafesi Nedir

Ametrop'a göz hekimi tarafından yüksek diyoptri içeren bir reçete yazıldığında verteks mesafesi ölçülerek reçeteye yazılmalıdır. Ancak çerçeve seçildikten sonra bu mesafe tekrar optisyen ya da gözlükçü tarafından da ölçülmelidir. Etkili diyoptrik güç lensin gözden uzaklığına bağlı olarak değişir.

Afaki kusurlarının düzeltilmesinde verteks mesafesi önemlidir. +,- 6.00 diyoptri üzerindeki göz kusurlarında lensin yerinde yapılan ufak bir değişiklik dahi lensin gücünü etkiler. Bu nedenle gözlük reçetesi sadece gözlüğün diyoptrilerini değil verteks uzaklığını da içermelidir. Optisyen, seçilen cam ve çerçevede verteks uzaklığına göre gereken değişikliği tekrar hesaplamalıdır.

VERTEKS MESAFESİNİN ETKİLİ GÜÇ İLE İLİŞKİSİ

Refraksiyon kusuru olmayan göze emetrop göz denir. Eğer gözlük kullanıcısı emetrop değilse yani hipermetropi, miyopi, astigmatizma varsa; bu refraksiyon kusurları, uygun lenslerin belirli bir pozisyonda ve mesafede gözün önüne yerleştirilmesi ile paralel ışığın retina üzerinde odaklaşması sağlanarak düzeltilir.

Lensin arka tepe noktası ile korneanın tepe noktası arasındaki mesafe verteks mesafesi olarak bilinir. (Bu mesafe normalde 14mm'dir) Uygulamada bu mesafe nadiren ölçülür. +,- 6.00 diyoptriden küçük lenslerde normalde birkaç mm farklılık, görüntü netliğinde önemli değişiklik yaratmaz. Ancak yüksek diyoptrili reçeteler söz konusu olduğunda, verteks mesafesi son derece önemli olup, lensin etkili gücünü saptamak için ölçülmelidir. Ametrop'a göz hekimi tarafından yüksek diyoptrili lens içeren bir reçete yazıldığında verteks mesafesi ölçülerek reçeteye yazılmalıdır. Ancak çerçeve seçildikten sonra bu mesafe tekrar optisyen tarafından ölçülmelidir. "etkili güç" lensin gözden uzaklığına bağlı olarak değişir.

Vertes mesafesi kontakt lens kullanımında, gözlük lens diyoptrilerinin kontakt lens diyoptrisine göre hesaplanmasının önemi büyüktür. Eğer lens, kırılma mesafesinden farklı bir mesafede takılmışsa, kırılma esnasında orijinal reçetedeki lens ile aynı etkiyi verebilmesi için lensin gücü değiştirilmelidir.

SFERİK(SPH) LENSLER İÇİN VERTEKS MESAFESİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLERİN HESAPLANMASI

Sferik lens içeren bir reçete yeni verteks mesafesinde tespit edildiğinde önce lensin focus (odak) mesafesinin belirlenmesine ihtiyaç vardır. Diyoptri, odak mesafesinin metre cinsinden tersine eşittir. Focus mesafesi (odak uzaklığı) küçük "f" harfi ile gösterilir. Fokus mesafesi lensin arka tepe noktasından fokus (odak) noktasına olan mesafeyi ifade eder.

f = 1 / d

Bunu daha iyi izah edebilmemiz için, ışığın soldan sağa doğru yayıldığını varsayalım. Işık sonsuzdan gelerek bir konveks (+) lense girdiğinde, fokus noktası (odak noktası-focal point) lensin sağında olacaktır.

Lensin göze doğru kaydığını (yaklaştığını) düşünelim. Bunun anlamı; lensler bu pozisyonda dahi olsa reçete ile aynı etkide tutulması gerektiğidir. Yani odak noktası hareket etmeyecektir. Başka bir ifade ile odak mesafesi daha kısa olmalıdır. Ne kadar kaydığına bağlı olarak, odak mesafesi tam olarak ne kadar kısa olacaktır? Yeni odak mesafesi, eski odak mesafesinden lensin göze doğru ne kadar kaydığı çıkarılarak bulunabilir.

Konveks lens göze doğru kaymış ya da daha kısa verteks mesafesinde tespit edilmişse, reçetedeki lensin gücüyle aynı etkiyi elde edebilmek için lensin gücü artırılmalıdır.

Yüksek diyoptrili konkav bir lens söz konusu olduğunda, lensin odak noktası, lensin arkasının yerine bu seferde lensin önünde olacaktır. Yüksek diyoptrili konkav lens daha kısa verteks mesafesinde tespit edildiğinde, kırılma esnasında aynı etkiyi elde edebilmek için daha büyük fokus mesafesine ihtiyaç vardır. Böylece yeni odak mesafesini bulmak için verteks mesafesindeki değişikliğin orijinal odak mesafesine ilave edilmesiyle belirlenir.

Sferosilindirik (SPHCYL) lenslerde hesaplama ve izlenecek yol, her bir meridyenin ayrı ayrı ele alınması dışında, sferik (sph) lenslerde olduğu gibidir. Silindir(Cyl) değeri ayrıca hesaplanmaz. Her bir meridyenin gücü optik kesilen üzerinde ayrı ayrı yazılır.

Özetle;

Lensin arka tepe noktası ile korneanın tepe noktası arasındaki mesafe vertex mesafesi olarak bilinir (Bu mesafe normalde 14mm'dir) Uygulamada bu mesafe nadiren ölçülür - + 6.00 D den küçük lenslerde normalde birkaç mm. farklılık, görüntü netliğinde önemli değişiklik yaratmaz. Yüksek diyoptrili reçeteler söz konusu olduğunda, verteks mesafesi son derece önemlidir. Bir konveks lens göze doğru kaymış ya da daha kısa verteks mesafesinde tespit edilmişse, reçetedeki lensin gücüyle aynı etkiyi elde edebilmek için lensin gücü artırılmalıdır. Yüksek diyoptrili bir konkav lens daha kısa verteks mesafesinde tespit edilmişse, orijinal reçetedeki lensin gücüyle aynı etkiyi elde edebilmek için lensin gücü azaltılmalıdır.

Bir konveks lens göze yaklaştıkça gücü azalır, gözden uzaklaştıkça gücü artar. Bir konkav lens göze yaklaştıkça gücü artar, gözden uzaklaştıkça gücü azalır.